Sự khác nhau giữa bán cầu não trái và bán cầu não phải

Một số nghiên cứu về khoa học thần kinh cho rằng chức năng của bộ não con người được giải thích tốt nhất bằng thuyết thiên về một bên, tức là bán cầu não phải và bán cầu não trái thực hiện các chức năng khác nhau và giao tiếp thông qua các kết nối của chúng.

• Những điều cần biết về bệnh gan nhiễm mỡ cấp độ 2
• Thế nào là chất xơ hòa tan? Tác dụng của chất xơ hoà tan với sức khỏe

Sự khác biệt giữa hai bán cầu não trái và phải

Theo các bác sĩ, giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM, Hiện nay, có nhiều lý thuyết và khái niệm khác nhau để giải thích chức năng của bán cầu não phải và bán cầu não trái trong não người.

Michael Gazzaniga và Roger Sperry đã đề xuất thuyết thiên về một bên (lateralization), trong đó bán cầu não trái và bán cầu não phải thực hiện các chức năng khác nhau, nhưng giao tiếp thông qua kết nối vật lý giữa chúng (dây thần kinh). Một ví dụ điển hình là chức năng ngôn ngữ, thường nằm ở bán cầu não trái, đặc biệt là đối với người thuận tay phải. Thuyết não bị chia cắt thường dựa trên nghiên cứu về những người bệnh bị ngắt kết nối giữa bán cầu não phải và bán cầu não để điều trị chứng động kinh nặng. Theo thuyết này, bán cầu não trái đưa ra mệnh lệnh hợp lý, trong khi bán cầu não phải phản ứng bằng cảm xúc dựa trên mệnh lệnh đã đưa.

Sự thiên về một bên trong não (Brain lateralization) xảy ra ở một số chức năng khác nhau, trong đó mỗi vùng cụ thể của não thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng bán cầu não trái và bán cầu não phải thường được sử dụng cùng nhau, cho thấy sự kết nối chức năng và vật lý giữa hai bán cầu đại não thông qua dây thần kinh.

Các khu vực của não chịu trách nhiệm cho các chức năng như trí nhớ có thể thay đổi tùy thuộc vào sự chiếm ưu thế của một trong hai bán cầu. Mặc dù bộ não của mỗi người có thể thiên về bên trái hoặc bên phải và thay đổi theo tuổi tác, nhưng yếu tố ngoại hình không ảnh hưởng đến việc não bộ có chiều hướng về bên trái hay bên phải.

Bán cầu nào chiếm ưu thế?

Mặc dù không có lý thuyết đơn lẻ nào giải thích toàn bộ sự phức tạp của các chức năng não, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh (neuroimaging techniques) đã chỉ ra những khác biệt đáng chú ý, không đối xứng giữa bán cầu não trái và phải, hiện được gọi là sự thiên về một bên (lateralization).

Ví dụ về những khác biệt này bao gồm: chức năng ngôn ngữ tập trung ở vùng Broca và vùng Wernicke ở bán cầu não trái, trong khi chức năng liên quan đến cảm xúc và phi ngôn ngữ thường nằm ở bán cầu não phải.

Chức năng ngôn ngữ thường xuất hiện ở bán cầu não chiếm ưu thế, đồng bộ với sự phân bố thuận tay. Ví dụ, nếu bạn thuận tay trái, khả năng cao là các vùng chịu trách nhiệm về ngôn ngữ sẽ nằm ở bán cầu não phải. Ngược lại, nếu bạn thuận tay phải, chức năng ngôn ngữ thường tập trung ở bán cầu não trái.

 Đặc điểm và chức năng não trái

Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội cho biết, Các chức năng của não trái bao gồm:

• Hiểu tổng hợp thông tin để tạo ra bức tranh tổng thể.
• Kiểm soát chuyển động của các cơ lớn sử dụng để di chuyển.
• Nhận biết vị trí của cơ thể trong không gian.
• Thực hiện chức năng thăng bằng.
• Giao tiếp phi ngôn ngữ.
• Thực hiện chức năng cảm xúc.
• Cảm nhận mùi, âm thanh và hương vị.
• Điều khiển hành vi tránh né (avoidance behaviors).
• Kích thích tích cực bởi trải nghiệm mới.
• Kiểm soát hệ thống miễn dịch.
• Chịu trách nhiệm về các chức năng tự động như nhịp thở, nhịp tim và tiêu hóa.

Ngoài ra, tâm lý học cũng mô tả thêm một số chức năng của não trái, bao gồm khả năng chú ý đến chi tiết, kỹ năng vận động tinh, khả năng chuyển đổi âm thanh sang ngôn ngữ và dịch nghĩa. Mạng lưới não trái cũng được cho là kiểm soát tư duy phân tích và logic, bao gồm cả khả năng toán học và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Đặc điểm và chức năng não phải

• Hiểu biết khái niệm nhiều hơn: Bán cầu não phải được xem xét là đóng góp vào khả năng hiểu biết các khái niệm phức tạp hơn, nhưng ít liên quan đến việc hiểu biết về các giá trị số cụ thể, điều này thường do bán cầu não trái.
• Chủ trì các hoạt động nhận thức khác nhau: Các hoạt động nhận thức như sự chú ý và xử lý hình dạng tổng thể của đồ vật, cảm xúc và ý nghĩa của hàm ý thường được chi phối bởi bán cầu não phải.
• Phát triển não bộ ở trẻ nhỏ: Theo nghiên cứu về phát triển não bộ, đến khoảng 3 tuổi, bán cầu não phải thường chiếm ưu thế trong chức năng não của trẻ nhỏ.

Tổng hợp bởi benhchuyenkhoa.edu.vn